Archiwalne skarby na kartach książek

W ramach współpracy z opolskimi placówkami naukowymi pracownicy podejmowali szereg inicjatyw badawczych. Ambicją jednego z pierwszych dyrektorów Archiwum, Stefana Popiołka, było podniesienie opolskiej jednostki do rangi placówki naukowej. On sam, jak i pozostali pracownicy, przygotowywali referaty na zebrania naukowe, które publikowano w dodatku do „Trybuny Opolskiej” czy w „Kwartalniku Opolskim”. Były to opracowania do dziejów poszczególnych miast regionu, prace dotyczące archiwistyki, historii ustroju i organizacji władz na Śląsku czy artykuły dotyczące zasobu Archiwum. Współpracę naukową nawiązano także z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Opolu, przekształconą w 1994 r. w Uniwersytet Opolski. Z kolei współpraca Archiwum ze Śląską Akademią Medyczną w Katowicach zaowocowała w 2007 r. organizacją sesji naukowej „Dzieje medycyny na Górnym Śląsku” oraz publikacją pt. Dzieje górnośląskiej medycyny w świetle zasobów źródłowych.

Inspirującą rolę w dzia­łalności wydawniczej odegrał prof. dr hab. Mirosław Lenart, dyrektor Archiwum w latach 2012–2023, uczony od wielu lat związany z Uniwer­sytetem Opolskim oraz Uniwersytetem Padewskim. To on sformułował myśl przewodnią naszej pracy naukowej – by zachowywać i uobecniać „teksty, które nadają sens dziejom”. Od 2013 r. działalność wydaw­nicza Archiwum zaczęła nabierać tempa. Publikacje podzielono na kilka serii: Opera Extraordinaria, Opuscula Extraordinaria, Archiwalne Źródła Tożsamości, Natio Ultramontana. Commentarii et Studia.

Pierwszą pozycją wydaną przez Archiwum w nowych seriach była dwutomowa publikacja pod redakcją Mirosława Lenarta: Otwarty skarbiec pamięci (Opole, 2013 r.), wydana z okazji 60–lecia Archiwum Państwowego w Opolu. Zawierała opracowania poświęcone różnym aspektom codziennej pracy archiwistów, opisy najciekawszych zabytków z naszych zbiorów oraz teksty dotyczące historii Śląska.

W serii Opera Extraordinaria ukazały się opracowania historyczne skupiające się na różnych wydarzeniach i wycinkach minionej rzeczywistości. Lista Żydowska – jeszcze jedno świadectwo Holokaustu (Opole, 2014 r.) powstała w oparciu o archiwalne odkrycie, dokonane podczas kwerendy w materiałach dotyczących Tajnej Policji Państwowej (Gestapo). Przeczytano, przyjęto, podpisano (Opole, 2017 r.) to edycja źródłowa z polskich protokołów sądów rozjemczych w powiecie strzeleckim w XIX w., zachowanych w naszym Archiwum. Opublikowane dokumenty to wspaniałe świadectwo życia lokalnej społeczności sprzed prawie dwustu lat. Ciekawostka: do zdjęcia na okładce książki ‘pozowała’ ręka naszego nieocenionego konserwatora. Bogactwo materiałów archiwalnych zawiera publikacja dotycząca działalności mniejszości polskiej w ówczesnym Oppeln: Mocą tej słuszności. 100–lecie Związku Polaków w Niemczech na obszarze rejencji opolskiej (Opole, 2022 r.). Teksty dotyczące historii Dzielnicy I na Śląsku Opolskim, polskich związków śpiewaczych, prasy, teatru, harcerstwa i szkolnictwa są opatrzone unikatowymi zdjęciami sprzed stu lat.

Serię Opuscula Extraordinaria tworzą opracowania mniejszych źródeł archiwalnych, np. Carla Herrmanna zbiór receptur różnych (Opole, 2019 r.) dotyczy odnalezionych dzienników malarza, zawierających wiele nowatorskich receptur i przepisów. Co ciekawe, jeden z najpiękniejszych obrazów Herrmanna – „Koronacja Najświętszej Marii Panny” – znajduje się w opolskiej katedrze.

W serii Archiwalne Źródła Tożsamości ukazała się m.in. dwutomowa publikacja pt. Odra – rzeka wspomnień i wyzwań (Opole, 2018 r.), zawierająca teksty dotyczące kartografii, etymologii i geografii związanej z rzeką oraz zdjęcia znanego opolskiego fotografa, Jerzego Stemplewskiego. Natomiast nieWinny smak miłości do alkoholi (Opole, 2020 r.) to edycja źródłowa przepisów na nalewki, piwa i wina, odnalezionych w rękopisie z 1855 r., zachowanym w Aktach miasta Nysy.

Jedną z najnowszych publikacji archiwalnych jest natomiast książka obecnego dyrektora Archiwum, dr. Sławomira Marchela, pt. Honor meus. Kardynała Puzyny wizja Kościoła, państwa i narodu wydana w serii Historia, Hereditas, Ecclesia Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

Dziękujemy Wam za to, że tak licznie przybywacie na promocje naszych książek. Często są one doskonałym prezentem świątecznym lub niespodzianką. Przed nami – i Wami – niemało nowych odkryć archiwalnych, a tym samym kolejnych publikacji. Większość tych, które wydaliśmy, zamieściliśmy w formie plików PDF dostępnych na naszej stronie:

https://opole.ap.gov.pl/publikacje.html. Miłej lektury!