Opowieści z dokumentem w tle

Jedną z form popularyzacji zasobu i działalności archiwów jest prezentowanie najcenniejszych oraz najciekawszych dokumentów szerokiemu gronu odbiorców. W pierwszych latach działalności Archiwum praca ta polegała na organizowaniu różnego rodzaju prelekcji, odczytów, utrzymywaniu kontaktów ze szkołami czy organizacjami społecznymi. Według relacji Szymona Koszyka, w latach 1948–1950 część zgromadzonych
w zasobie dokumentów pergaminowych i ksiąg miejskich była wypożyczana: „Wystawa trzyletniego dorobku. Opole 1945–1948” (Opole, 1948 r.), „Wystawa historyczno–społeczna” (Bytom, 1949 r.), „Wystawa rzemiosła wielkopolskiego” (Poznań, 1949 r.), „Wystawa archiwalna” (Wrocław, 1950 r.) czy „Obchody 700-lecia miasta Gliwic” (Gliwice, 1950 r.).

Kolejna wystawa, „Życie i walka chłopa i robotnika na Opolszczyźnie”, eksponowana była w 1951 r. w Muzeum Państwowym w Opolu oraz w gmachu Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Z kolei wystawę „Słowo polskie na Opolszczyźnie” zorganizowano we współpracy Archiwum i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, a jej otwarcia dokonano podczas inauguracji „Dni Oświaty, Książki i Prasy” 15 maja 1954 r. W ramach obchodów
60. rocznicy Plebiscytu na Górnym Śląsku w 1981 r. pracownicy Archiwum zorganizowali dwie wystawy, na których przedstawiono fotografie powstańców z bronią w ręku, druki ulotne dotyczące działań na wszystkich frontach, rodzaje broni, walki z bojówkami niemieckimi, agitację plebiscytową czy podział Górnego Śląska. W 1988 r., z okazji 35–lecia opolskiego Archiwum, przygotowano wystawę pt. „Ślady przeszłości”, eksponowaną w Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku.

Jubileusz 60–lecia Archiwum (2013 r.) był okazją do wykreowania opowieści, której myśl przewodnią stanowił utwór „Na XII tablic ludzkiego żywota” Jana Kochanowskiego. W oparciu o archiwalia pokazano dzieje życia codziennego w regionie: od dzieciństwa, przez młodość i wiek dojrzały po starość. Drugą część wystawy, zawierającą materiały z okresu PRL, zaprezentowano na kubikach. Każdy z nich symbolizował inny aspekt powojennej historii Opolszczyzny.

Wystawa przygotowana w 500. rocznicę ogłoszenia tez Marcina Lutra: „Warownym grodem jest nasz Bóg” (2017 r.) była okazją do zaprezentowania wyjątkowego starodruku ze zbiorów bibliotecznych Archiwum: Biblii w tłumaczeniu samego Lutra, wydanej w 1548 r.
Z okazji Nocy Muzeów (2019 r.) także przygotowano dla opolan coś wyjątkowego: w podziemiach Archiwum zorganizowano kasyno – lecz, by do niego wejść, należało obejrzeć wystawę „Z miłości do hazardu” (powstałą w oparciu o edykt króla pruskiego Fryderyka Wilhelma), rozwiązać test i zdobyć potrzebne do gry żetony.

40. rocznica pierwszych częściowo wolnych wyborów po wojnie była okazją do zaprezentowania wyjątkowych zdjęć z burzliwych dni końca lat 80. XX w. Wystawę pt. „Nie zapomnij pójść 4–tego do lokalu wyborczego” (2019 r.) zorganizowano we współpracy ze Stowarzyszeniem Ludzi Aktywnych „Horyzonty”, Muzeum Śląska Opolskiego, Wojewódzką Biblioteką Publiczną Opole i Melba Café. Ciekawą formułę zastosowaliśmy podczas prezentacji wystaw o poszczególnych dzielnicach Opola – najpierw prezentujemy je przed budynkiem Archiwum, później montujemy w widocznym miejscu danej dzielnicy tak, by mogli się z nią zapoznać jej mieszkańcy.

Archiwum to nie tylko historia regionu, lecz i historia uniwersalna. Nie lada niespodzianki pokazaliśmy na wystawie „Znaki rodowych aspiracji” (2022 r.). Przypominaliśmy bowiem biografie Ślązaków, którzy w ciągu wieków podróżowali do Włoch i studiowali w znakomitym Uniwersytecie Padewskim (świętującym 800–lecie istnienia). W 2022 r. zorganizowano w Padwie konferencję naukową we współpracy Uniwersytetu Opolskiego oraz Archiwów Państwowych: Gentiluomo padovano. Legami delle élite polacche con la Repubblica di Venezia e con lo Studio patavino [Gentiluomo padovano. Związki polskich elit z kulturą Republiki Weneckiej i Uniwersytetem Padewskim]. Podsumowano wówczas prace ministerialnego Zespołu do spraw inicjatyw podejmowanych z okazji jubileuszu 800–lecia Uniwersytetu w Padwie, któremu przewodniczył prof. Mirosław Lenart, ówczesny Dyrektor Archiwum Państwowego w Opolu. Konferencji towarzyszyła wystawa przygotowana przez opolskich archiwistów: „Studenti lontani dalla Patria – vicini alle idee”.

Wystawy towarzyszą wszystkim ważnym wydarzeniom w Archiwum, imprezom organizowanym w mieście, obchodom rocznicowym i współpracy z instytucjami kulturalnymi – nie tylko z regionu. Są eksponowane przed budynkiem Archiwum oraz w przestrzeni miejskiej Opola, trafiają do zaprzyjaźnionych instytucji. Można je oglądać nawet nie wychodząc z domu, gdyż wersje elektroniczne zamieściliśmy na stronie internetowej:

https://opole.ap.gov.pl/front/project/nasze-wystawy.